Allegro.pl - aukcje internetowe, bezpieczne zakupy

Numer:     -112- 77
 
Nazwa:       Polska Zygmunt III Waza ort koronny 1620 Bydgoszcz -RRR- st. 2-

Opis:          Bardzo ładny egzemplarz. Poprawnie wybity. Bardzo dużo połysku menniczego. Moneta ogromnej rzadkości.

Aw.: Popiersie króla w koronie i w zbroi z szarfą dowódcy zawiązaną na ramieniu, z mieczem wspartym o ramię i jabłkiem panowania w drugiej dłoni. Spod zbroi wystaje hiszpańska kryza a na szyi jest zawieszony na łańcuchu order Złotego Runa, w otoku: SIGI:III:D:G:REX:POL:M:D:LIT:RVS:PRVS:MAS∙

Rw.: Pod ozdobiona kamieniami koroną, czteropolowa tarcza herbowa z skwadratowanym Orłem i litewską Pogonią, w polu sercowym mała tarcza z herbem Snop, rodu Wazów. Po bokach inicjały I∙I - V∙E, Jakuba Jacobsona van Emden (kierownika mennicy w Bydgoszczy). Napis u dołu przerywa wygięta tarcza z herbem Sas podskarbiego Wielkiego Koronnego. W otoku dalszy ciąg tytulatury królewskiej: SAM LIV:NEC:SElGOT:VAN:Q:HRI:R

Średnica: 29,5mm

Tyszkiewicz skorowidz wycenia na 80 marek w złocie ze znakiem zapytania (Znak zapytania przy wycenie świadczy o ogromnej rzadkości tego orta).

Zbiory: Czapski – Kraków 1400(7,331)R5; Potocki;

Aukcje: Hess.1900 - Kubicki.600; GGN.2(1991),01 II- 4.900.000PLN (zbiór Bogdanowicza)

Waga:        6,889 g Ag

Literatura: 

Beyer (1880).343; Gumowski(1914).1268;   Kurpiewski.1475R6;   Kopicki.1270R6;   Pączkowski (Orty Zygmunta III, PN4/31/200, s.5, p.3)

ZAPRASZAMY DO OBEJRZENIA MONETY NA ŻYWO.

Mała historia ortów koronnych

                  Pierwsze orty wybito w 1609 r. w Gdańsku. Wyobrażały one popiersie królewskie z długą rurkowatą kryzą w zbroi i z szarfą na ramieniu. Na rewersie powyginany renesansowy kartusz herbowy podtrzymywany przez dwa lwy. Pierwsze orty stanowiły równowartość ¼ talara, który w latach 1609 - 1615 miał wartość zbliżoną do 40 groszy. W roku 1615 deprecjacja drobnej monety srebrnej i drożenie talara sprawiło, że orty stały się nadwartościowe. Toteż nieco obniżono ich próbę, a wartość ustalono na 16 groszy. Do obiegu wprowadzono też ich nowy wzór, który pozwalał na odróżnienie nowych 16 groszowych monet o wcześniejszych emisji. Emisje ortów gdańskich zostały bardzo dobrze przyjęte w Koronie. Monety te doskonale nadawały się do obsługi lokalnego handlu. Zachowywały relatywnie stałą wartość pod względem próby i wagi, wobec bardzo szybko tracących na wartości trojaków i półtoraków. Pomimo dwukrotnej deprecjacji była to moneta o dosyć stabilnej wartości. Popularność ortów w koronie sprawiła, że administrujący mennica koronną w Bydgoszczy Jakub Jakobson van Emden podjął w 1618 roku próbę wybijania ortów koronnych. Nowa koronna moneta wyobrażała ozdobny portret królewski koronie i w zbroi z mieczem wspartym o ramię i jabłkiem panowania, na rewersie zaś ukoronowaną 9 polową tarczę herbową. Wykonano stemple i przystąpiono do ich wybijania według stopy menniczej gdańskiej. Prawdopodobnie emisja ta została przerwana, jako że Gdańsk ponownie zdeprecjonował wartość orta. Unikatowy ort z 1618 r. znany był w rozproszonej kolekcji Czerwińskiego. Mennica w Bydgoszczy zdecydowała się powrócić do produkcji ortów w 1620. Od tego roku wybijano je nieprzerwanie przez kilka następnych kilka lat do 1625 roku. Rok później do wybijania ortów przystępuje też mennica lenna w Królewcu, a po rocznej przerwie w 1623 roku, do ich wybijania powraca Gdańsk. Pierwsze orty wzorowały się na stemplach z 1618 roku, jednak miejsce 9 polowej tarczy zajęła 4 polowa tarcza herbowa z małą tarczą z herbem królewskim Snop w środku. W roku 1620 wykonano dwa nieco odmienne stemple rewersów, na pierwszym pojawiły się inicjały mennicze II-VE (Jakub Jacobson van Emden), kolejny już je pomijał. Oba pierwsze orty należą do monet skrajnie rzadkich i znane są niemal wyłącznie z największych kolekcji. Rok 1620 bez inicjałów notowany jest w kolekcji Czapskich i Muzeum Narodowym w Krakowie, odmiana z inicjałami znana jest z dwu drobnych odmian rewersu, tytulatura królewska: HRI:R, na jednej występuje dwukropek na drugiej go brak. Odmiana ta znana jest z kilkunastu egzemplarzy tak w zbiorach prywatnych, jak i muzealnych, odmiana z dwukropkiem była w kolekcji Kubickiego a bez dwukropka jest u Czapskich w Krakowie. W artykule o ortach polskich Dariusza Pączkowskiego (Przegląd Numizmatyczny 31/ 1/2000, s.5) odnotowano odmianę z kropką, ale wydaje się, że jest ona wynikiem zatarcia lub niedopicia dolnej kropki na gorzej zachowanym egzemplarzu. Masową produkcję ortów mennica Bydgoska rozpoczęła w 1621 roku. W tym roku wybito dwie emisje z nominałem umieszczonym u dołu pod popiersiem, a wyrażonym cyfrą 16 (groszy). Wkrótce jednak zrezygnowano z umieszczania nominału, wobec tracącego na wartości grosza. Pierwsze odmiany z cyfrą 16 należą do monet stosunkowo rzadkich. Można je podzielić na trzy typy różniące się dekoracją korony nad tarczą. Korona ma, lub nie ma wewnętrzne pałąki z mniej lub bardziej dekoracyjną tarczą z herbem Sas, należącym do podskarbiego koronnego. Ogółem udało się opisać 14 odmian interpunkcyjnych ortów z cyfrą 16. Emisje ortów z lat 1621 – 1625 bez cyfry 16 miały charakter masowy i wykazują bardzo wiele typów. Kolejne typy i odmiany charakteryzują się odmiennie przedstawianą koroną i jak przy poprzedniej emisji także odmiennym przedstawianiem tarczy z herbem podskarbiego. Ilość odmian dodatkowo powiększa dekoracja boków tarczy herbowej i sposobem wkomponowania w nie daty. Tytulatura królewska awersu może być zakończona tytulaturą PRVS.MAS, PRVS.M; PRV:M; PR:M;  także imię królewskie może być zapisana w formie SIGIS III jak SIGI III. Wśród tych ortów jest kilka odmian bardzo rzadkich, do takich należy ort z roku 1621 bez ozdób wokół tarczy herbowej (taki egzemplarz pojawił się na 36 aukcji WCN); podobnie odmiana z napisem PRS: M(gdzie S nabito bezpośrednio na literę V. W Przeglądzie Numizmatycznym odnotowano też orta z 1621 roku, gdzie zamiast herbu Snop Wazów znajdował się duży punkt. W roku 1622 mamy też orta bez prawej górnej dekoracji przy tarczy herbowej (WCN aukcja 38), w tymże roku wyróżnić tez można odmianę z małą głową króla. Pośród stempli z 1623 roku na uwagę zasługuje odmiana ze wieszającymi się kokardami po bokach tarczy miast dekoracyjnych zawijasów (WCN.39). Można też wyróżnić odmianę z szeroką kokardą nad królewskim ramieniem. Do poszukiwanych typów należy wyobrażenie tarczy herbowej ozdobione jelenimi rogami. Orty z ostatniego 1625 roku należą do monet niezwykle rzadkich, egzemplarz taki znany jest ze zbioru Potockiego. W 1627 roku wychodzi królewska ordynacja całkowicie zabraniająca bicia monet drobnych w Królestwie Polskim, ustawie tej podlegały także orty. Istnieje srebrny egzemplarz monety wielkości orta z datą 1628, który opisywany jest w literaturze jako ort 1628 lub jako ćwierćtalar (nawiązanie do nazwy talara ma odwoływać się do zezwolenia królewskiego na wybijania talarów i półtalarów). Wielu autorów mylnie opisuje ten unikat znany z XIX wiecznego zbioru Strzelbickiego w Krakowie. Warto też przypomnieć, że Karol Beyer omawiając te monetę w 1863 roku zwrócił uwagę, na jej dekoracyjność i delikatność stempla przynależną stemplom do monet złotych. Sugerowałoby to, iż jest to próbne odbicie stempla do emisji 3 dukatów lub półportugałów.

                  Orty gdańskie, koronne jak i pruskie należą do monet o dużej artystycznej wartości, charakteryzują się bardzo dobrym wykonaniem, szczególnie widocznym w monetach bitych w Gdańsku i Bydgoszczy, a kiedy w 1650 roku zniesiono zakazy wybijania monety srebrnej, bardzo chętnie do ich emisji powrócono.

Opis przygotował:

dr Jarosław Dutkowski

Przedmiot można odebrać w Antykwariacie Numizmatycznym przy ul. Żelaznej 67 paw. 22 w Warszawie. Tel./fax:: (0-22) 620 97 61 lub (0-22) 620 45 74. Sklep daje gwarancję rzetelności opisu stanu zachowania przedmiotu. Do każdego zakupu dołączamy RACHUNEK lub na specjalne życzenie - FAKTURĘ. Zdjęcia przedstawiają oferowany przedmiot. Na pozostałych naszych aukcjach znajdą Państwo inne monety i odznaczenia, jak i walory powiązane z tym dziedzinami.

Wszystkie informacje odnośnie wysyłek oraz płatności dostępne są na stronie oraz pod nr telefonu: (0-22) 620 97 61, jak i w e-mailu wysyłanym automatycznie z serwisu Allegro po zakończeniu aukcji.

Jeśli w ciągu 10 dni od zakończenia aukcji nie otrzymamy zapłaty, bez powiadomienia o przesunięciu terminu płatności, transakcja zostaje anulowana.
Reklamacje wylicytowanych przedmiotów będą przyjmowane wyłącznie do 10 dni od momentu otrzymania przesyłki.

Ze względu na obowiązujące prawo Firma nie wysyła za granicę Polski przedmiotów starszych niz 50 lat; przedmioty te mogą być wywiezione za granicę po uzyskaniu zgody od wojewódzkiego konserwatora zabytków.